مغز انسان پیچیدهترین و اسرارآمیزترین ساختار در جهان هستی است. این عضو ۱.۵ کیلوگرمی، نه تنها تمام عملکردهای حیاتی بدن را کنترل میکند، بلکه منشأ تمام رویاها، اختراعات و احساسات بشر است. با وجود پیشرفتهای عظیم در علم اعصاب، هنوز هم بخشهای زیادی از عملکرد مغز برای دانشمندان به صورت یک راز باقی مانده است. در این مقاله جامع از مجله دانستنیهای ما، قصد داریم به عمق این ابرکامپیوتر بیولوژیک سفر کنیم و حقایقی را بازگو کنیم که احتمالاً هرگز نشنیدهاید.
۱. ظرفیت حافظه مغز چقدر است؟
بسیاری از مردم فکر میکنند حافظه مغز مثل هارددیسک کامپیوتر محدود است، اما تحقیقات جدید نشان میدهد که این تصور کاملاً اشتباه است.
ساختار نورونها و ذخیرهسازی دادهها
مغز ما از حدود ۱۰۰ میلیارد نورون تشکیل شده است. هر نورون با هزاران نورون دیگر در ارتباط است که باعث ایجاد تریلیونها اتصال میشود. دانشمندان تخمین میزنند که ظرفیت ذخیرهسازی مغز معادل ۲.۵ پتابایت (یعنی ۲۵۰۰ ترابایت) است. برای درک بهتر، اگر مغز شما یک دستگاه ضبط ویدیو بود، میتوانستید ۳ میلیون ساعت فیلم با کیفیت بالا را در آن ذخیره کنید!
۲. مغز؛ یک نیروگاه برق بیولوژیک
آیا میدانستید که همین حالا در سر شما الکتریسیته جریان دارد؟
تولید انرژی در زمان بیداری
نورونهای مغز برای انتقال پیامها از سیگنالهای الکتریکی و شیمیایی استفاده میکنند. در زمان بیداری، فعالیت همزمان این سلولها حدود ۱۲ تا ۲۵ وات انرژی تولید میکند. این مقدار انرژی برای روشن کردن یک لامپ LED کوچک یا شارژ کردن بخش کمی از باتری گوشی کافی است. این نشان میدهد که مغز ما چقدر بهینه و قدرتمند کار میکند.
۳. چرا مغز درد را حس نمیکند؟
یکی از عجیبترین حقایق پزشکی این است که خود بافت مغز، فاقد گیرندههای درد (Nociceptors) است.
جراحیهای مغز در حالت هوشیاری
به همین دلیل است که جراحان میتوانند در حالی که بیمار کاملاً بیدار است، عمل جراحی روی بافت مغز انجام دهند. آنها با بیمار صحبت میکنند تا مطمئن شوند به بخشهای مربوط به تکلم یا حرکت آسیبی نمیرسد. اما سوال اینجاست که پس سردرد چیست؟ در واقع درد سر ناشی از تحریک اعصاب در رگهای خونی، پردههای محافظ (مننژ) و عضلات دور سر و گردن است، نه خودِ مغز.
۴. سرعت انتقال اطلاعات در سیستم عصبی
مغز شما سریعتر از آن چیزی که فکر میکنید واکنش نشان میدهد.
مسابقهای سریعتر از فرمول یک
اطلاعات بین نورونها با سرعتی حدود ۴۳۰ کیلومتر بر ساعت جابهجا میشوند. وقتی دست شما به یک جسم داغ برخورد میکند، این پیام با سرعتی باورنکردنی به مغز میرود و فرمان عقب کشیدن دست صادر میشود. این سرعت انتقال، سیستم عصبی ما را به یکی از سریعترین شبکههای ارتباطی جهان تبدیل کرده است.
۵. تاثیر یادگیری بر ساختار فیزیکی مغز
مغز یک عضو ثابت نیست؛ بلکه مدام در حال تغییر شکل است. به این پدیده نوروپلاستیسیته میگویند.
هر یادگیری، یک اتصال جدید
هر بار که شما یک مهارت جدید یاد میگیرید، یک زبان جدید تمرین میکنید یا حتی همین مقاله را میخوانید، ساختار فیزیکی مغزتان تغییر میکند. ارتباطات جدیدی بین نورونها شکل میگیرد و مسیرهای قدیمی تقویت میشوند. این یعنی مغز شما در انتهای مطالعه این مقاله، با مغزی که در ابتدای مقاله داشتید، تفاوت فیزیکی پیدا کرده است!
نتیجهگیری
مغز انسان شاهکار تکامل است. مراقبت از این عضو حیاتی با تغذیه سالم (مصرف امگا ۳)، خواب کافی و مطالعه مداوم، میتواند از بروز بیماریهایی مثل آلزایمر جلوگیری کند. همیشه به خاطر داشته باشید که مغز شما مثل یک عضله است؛ هر چه بیشتر از آن استفاده کنید، قویتر میشود.
